Το Κάτω Πηγάδι στα Δίδυμα.

Πρόκειται για το πηγάδι που βρίσκεται βόρεια της εκκλησίας του Αγιο Νικόλα. Όχι μόνο το πηγάδι αλλά και ο γύρο χώρος.

Σε περιοχή του χωριού που χώριζε και χωρίζει το χωριό στα δύο, στο Πάνω και Κάτω χωριό, το Πόστι και το Λάρτι.

Πολλά έχουν γραφεί για το πηγάδι αυτό, για τον λόγο ύπαρξής του και για τον ρόλο του. Σκοπός αυτού του σχολίου δεν είναι αυτός.

Απλά μια αναφορά στα τελευταία 50-60 χρόνια, από το 50 και μετά δηλαδή, όπως το γνώρισα. Τα άλλα, μια άλλη φορά.

Ο χώρος τότε ήταν αδιαμόρφωτος. Υπήρχε μόνο το πλακόστρωτο γύρο από το πηγάδι που συνέχιζε προς Βορά και Νότο. Και που πρέπει να ήταν η βασική επικοινωνία μεταξύ Πάνω και Κάτω χωριού.

Πριν φτιαχτεί ο Αγιο Νικόλας, του οποίου το ύψωμα είναι τεχνητό. Ο σημερινός δρόμος πρέπει να δημιουργήθηκε αργότερα. Εκτίμησή μου.

Τα υψόμετρα στο σημείο αυτό είναι τέτοια που τον χειμώνα, με δυνατές βροχές, όλη η περιοχή πλημύριζε συχνά. Και μέχρι να φύγουν τα νερά από την ρούγκα ανατολικά το χωριό κοβόταν στα δύο, τουλάχιστον για ώρες. Αλλά και για μέρες η επικοινωνία ήταν δύσκολη, μέσα από τα νερά και τις λάσπες. Πέτρα σε πέτρα περνάγαμε οι Ποστανίτες να πάμε, πιτσιρίκια, στο Σχολείο.

Έτσι το πλακόστρωτο, εκείνα τα χρόνια πρέπει να εξυπηρετούσε αυτή την ανάγκη. Μάλιστα στο νότιο τμήμα του είχε γεφυράκι. Μικρούς μας χώραγε και περνούσαμε από κάτω. Τώρα μόλις διακρίνεται.

Αργότερα δημιουργήθηκε το άλλο γεφυράκι, ανατολικά. Το πρώτο δημιουργήθηκε κάπου στις αρχές του ’60, από τους αδελφούς Αντουλινάκη. Την δεκαετία του ’60, Μεγάλη Παρασκευή, Μεγάλο Σάββατο βράδυ, μόλις πρόλαβαν να περάσει ο κόσμος να πάει στην εκκλησία.

Το πηγάδι τώρα.

Δεν έχω δει κάτι σχετικό, επίσημο. Όμως πρέπει να είναι, τουλάχιστον αιώνων.

Αν προσέξει κανείς το χείλος στις παρακάτω φωτογραφίες θα δει το ‘φάγωμα’ από τις τριχιές που έβγαζαν νερό.

          

Και οι ογκόλιθοι αυτοί έχουν ύψος κοντά στο μέτρο.

Το εσωτερικό του πηγαδιού τώρα είναι, σε όλο του το βάθος, επενδεδυμένο  με τέτοιους ογκόλιθους. Και μέχρι το νερό θα πρέπει να είναι κάπου 7 ή 8.

Ολοι αυτοί οι ογκόλιθοι της επένδυσης, σε όλο το βάθος του πηγαδιού, έχουν στην ακμή, τα ίδιο ‘φάγωμα’ από την τριχιά. Αυτό σημαίνει ότι το έδαφος κάποτε ήταν πιο χαμηλά από όπου σήμερα. Με τις προσχώσεις όμως ανέβαινε και αυτό ανάγκαζε την πρόσθεση και άλλης σειράς ογκολίθων. Μέχρι να φτάσει εδώ που είναι σήμερα.

Ο χώρος τώρα γύρο από το πηγάδι έχει τα εξής: Πρώτα οι ‘κορίτες’ οι γούρνες δηλαδή για πότισμα ζώων αλλά και για άλλες δουλειές. Σήμερα, εγκαταλελειμμένες αλλά σε καλή κατάσταση είναι τρεις.

   

Λίγη φροντίδα είναι επιβεβλημένη.

Υπάρχουν όμως και τρία κομμάτια με ιδιαίτερο ενδιαφέρον.

     

Ήταν μέρη μικρού χειροκίνητου Ελαιοτριβείου. Πιο συγκεκριμένα, αυτό που δείχνει η μεσαία φωτογραφία,  πρέπει να ήταν το μέρος της σύνθλιψης του ελαιοκάρπου με χειροκίνητο τρόπο, όπως ο χειρόμυλος. Αυτό της δεξιάς δεν ξέρω τι ήταν.

Αυτά που δείχνουν οι επόμενες φωτογραφίες πρέπει να ήταν το πιεστήριο.

       

Μέρος του πρέπει να ήταν το κομμάτι της φωτογραφίας δεξιά, παραπεταμένο παράμερα.

Όμως να αναφέρω και την άλλη εκδοχή ότι ως πιεστήριο χρησιμοποιούνταν και οι ογκόλοιθοι των φωτογραφιών που υπάρχουν ακόμη και σήμερα στον χώρο.

              

Όμως παλιά υπήρχε ένας πολύ μεγαλύτερος ογκόλιθος, φαίνεται στην φωτογραφία. 

Δεν ξέρω τι απέγινε. Δίπλα φαίνεται η μεγάλη ‘κορίτα’ που δείχνω σε άλλη φωτογραφία. Στην φωτογραφία ο μπαρμπα-Γιώργης ο Λέκας, Αλεξανδρής, Αλέξανδρος - Αλέκος – Λέκας στα Ηπειρώτικα και όχι Αρβανίτικα. Πίσω του το σπίτι της Ελενιώς του Φράγκου, αριστερά το παλιό σπίτι του μπαρμπα – Τάσου του Χαλαγιάννη, έχει φτιάξει νέο ο Πάνος σήμερα.

Πιο αριστερά ο κήπος του Ορλώφ, Γιάννου. Το πατρικό του Αντώνη Γιάννου, συζύγου του ιστορικού στελέχους της αριστεράς Ασημίνας Γιάννου, πριν αγορασθεί από τους Καρασουλαίους και φτιάξει το σπίτι ο Σταύρος.

Και δυο κουβέντες τι γινόταν τα τελευταία χρόνια. Τα καλοκαίρια ήταν το σημείο όπου οι τσοπάνηδες έφερναν τα κοπάδια για πότισμα. Ερχονταν νωρίτερα οι άντρες, έβγαζαν νερό με τους τενεκέδες, γέμιζαν τις ‘κορίτες’, που ήταν περισσότερες, και μετά ερχόταν το κοπάδι να ποτισθεί.

Πανικός και κουρνιαχτός όταν ερχόταν το κοπάδι του μπαρμπα Μιχάλη του Τζέκου, Οικονομόπουλος. Κάπου 1.000 κεφάλια! Δεν χώραγε πουθενά! Βρήκε λύση ο μπαρμπα Μιχάλης και νοίκιασε το περιβόλι του μπαρμπα-Μήτσου του Τσόπα, Προσίλη, παππού του Σερίφη. Εκεί είχε δύο πηγάδια για νερό αλλά και αρκετό χώρο για ‘παρκάρισμα’. Θυμάμαι την γιαγιά μου την Κούλε, Ευγενία, Ευγενικούλα, Βγενικούλα, Κούλα, Κούλε, ξαδέλφη του μπαρμπα Μήτσου, να του φωνάζει που πουλούσε νερό. Θα μας κάψει ο Θεός του έλεγε! Που να ζούσε τώρα να δει το εμφιαλωμένο νερό ποιο ακριβό από το γάλα!

Πιο παλιά, όταν στα Δίδυμα εξέτρεφαν βοοειδή. Το πότισμά τους ήταν άλλη ιστορία. Το κοπάδι ‘πάρκαρε’ στα αλώνια του Αγά, δυτικά από το πηγάδι.  Μόλις οι άντρες γέμιζαν τις ‘κορίτες’ έδιναν σύνθημα κα άφηναν μερικά. Πότιζαν αυτά και άντε πάλι. Ολη μέρα, να ‘φεύγουν’ οι πλάτες.

Η κατάσταση άλλαξε κάπου στις αρχές του ’60. Τότε η Κυβέρνηση έδωσε κάποιες ευκολίες και αγοράστηκαν τα πρώτα τρακτέρ και αγροτικά. Και το νερό μπορούσε πλέον να μεταφερθεί στην στάνη ή σε σημεία κοντά στην στάνη. Τότε ανοίχτηκαν από την Κοινότητα και τα δύο πηγάδια στα αλώνια του Αγά, και έπαιρναν νερό από εκεί. Σήμερα σε όλα τα μαντριά πάει δρόμος και το πότισμα, αλλά και η κτηνοτροφία, είναι, συγκριτικά με εκείνα τα χρόνια, όχι εύκολη, αλλά πιο εύκολη υπόθεση.

Και μια πρώτη αναφορά σε άλλα τρία παλιά και ιστορικά πηγάδια του χωριού.

Ένα του Καπετάνιου, έχω γράψει, δύο της Αγια Κυριακής, θα γράψω, και τρίτο αυτό της Τρόμπας, στην κεντρική πλατεία του χωριού.

Στην φωτογραφία ο Ανδριανός (Νούλης), Γκιόκας, στα νειάτα του, μετανάστης στην Γερμανία σήμερα, καλή του ώρα. Τα τρία πιτσιρίκια, αν και πρέπει να είναι κοντά στην ηλικία μου, δεν τα αναγνωρίζω.

Σε προηγούμενο σχόλιό μου είχα κάνει αναφορά για υπόγειες στοές στα Δίδυμα. Δίπλα στο πηγάδι της Τρόμπας βρέθηκαν. Και η πρώτη εκτίμηση, θα γράψω περισσότερα άλλη φορά, είναι ότι πρόκειται για έργο υδρομάστευσης, για ενίσχυση του νερού του πηγαδιού αυτού δηλαδή. Ανάλογα έργα έχουν εντοπισθεί και σε άλλα περίπου πέντε σημεία στην Αργολίδα, γεγονός που παραπέμπει σε τεχνική της εποχής.  Και επειδή οι στοές δεν έχουν κανενός είδους επένδυση, η εκτίμηση είναι ότι πρόκειται για πολύ παλαιές κατασκευές. Και παλιότερο βέβαια το πηγάδι. Αλλά για αυτά περισσότερα αργότερα να μαζέψω τα στοιχεία. Το όνομα ‘της Τρόμπας’ ήρθε από τις δύο αντλίες που φαίνονται στην φωτογραφία. Αντικατέστησαν τις τέσες και τους τενεκέδες, μεγάλη ευκολία και εξέλιξη για την εποχή. Ακόμη και η πλατεία ήταν ‘η Τρόμπα’ μέχρι που ονομάστηκε Πλατεία Ιατρού Ιωάννου Λ. Πέτρου.